احداث سد در ایران، در سال ۱۹۵۰ میلادی آغاز شد. چهارده سد بزرگ ایران با کمک مهندسان و مشاوران خارجی در طول دو دهه قبل از انقلاب ساخته شد. در دوران پس از انقلاب نیز ظرفیت و توان سدسازی رشد قابل توجهی در کشور به وجود آورد به طوری که در حال حاضر در مجموع ۱۳۳۰ سد در کشور وجود دارد.

 در استان فارس ۱۶ سد وجود دارد که از این تعداد ۸ سد در حال بهره‌برداری، ۶ سد در دست احداث و ۲ سد در حال مطالعه است. از آنجا که بناست در این گزارش به بحران آب نیز اشاره شود تنها به سدهای درحال بهره‌برداری و حجم آب آنها پرداخته می‌شود.

سد درودزن

حجم کل مخازن سدهای درودزن، ایزدخواست، سلمان فارسی، ملاصدرا، سیوند، تنگاب و رودبال ۲۸۵۲ میلیون مترمکعب است که از این میزان تا تاریخ ۲۲ خردادماه امسال تنها ۲۵۷ میلیون مترمکعب حجم مفید است و درصد حجم کل آب موجود نسبت به حجم کل مخازن ۲۶ درصد و حجم آب مفید در سدها به حجم مفید مخازن ۱۱ درصد است.

 
این آمار نگرانی درباره بحران آب در استان فارس را تشدید و چاره‌اندیشی برای رفع این بحران را ایجاب می‌کند اما اینکه اصولا این بحران آب به چه دلیل به وجود آمده، پرسشی است که پرفسور عزت‌الله رئیسی، عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز به آن پاسخ می‌دهد.

 
پرفسور رئیسی معتقد است که بحران آب در طول ۴۵ تا ۵۰ سال گذشته رفته رفته به وجود آمده و افزایش پیدا کرده است ولی به دلیل بی‌توجهی شدت بحران امروز مشخص شده است.

 
وی می‌گوید در آب‌های زیرزمینی بخشی هست که تنها یک بار قابل استفاده است که به آن حجم ذخیره هیدرولیکی می‌گویند و از گذشته‌های خیلی دور در زمین ذخیره شده است.

 
عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز معتقد است در ۴۵ سال گذشته مقدار مجازی که می‌شده از هر سفره برداشت شود به اندازه آب بارندگی بوده است اما مقدار برداشت از آبخوان‌ها به دلیل چاه‌های غیرمجاز بیشتر از آب بارندگی بوده است. در نتیجه این امر حجم ذخیره هیدورلیکی تمام شده و دیگر ذخیره آبی در زمین وجود ندارد.

 
پرفسور رئیسی می‌گوید در ۴۵ سال اخیر چاه‌ها عمیق‌تر شده است به گونه‌ای که در حال حاضر آب باید از ۳۰۰ متری زمین بالا بیاید که این امر هزینه ۷ برابری را به مردم تحمیل می‌کند و این عمیق کردن زمین سبب می‌شود آلودگی‌های بیشتری به عمق خاک و آب نفوذ کند.

سد ملاصدرا

در سالیان اخیر مشکلات آبی و استفاده بی‌رویه از منابع آبی، برنامه‌ریزی ناصحیح در مدیریت منابع و هدر رفت بخش عمده‌ای از داشته‌های آبی کشور در بخش‌هایی همچون کشاورزی، صنعت و شرب سبب شده که مسئولان به سدسازی رو کنند.

 
با این وجود برخی ساخت سد‌ها را در کشور بی‌رویه دانسته و معتقدند بدون مطالعه و در نظر گرفتن زیرساخت‌ها  یا فرهنگسازی انجام شده و بحران کنونی آب را دامن زده است.

 
حمیدرضا چیت‌چیان حجم سدهای ساخته شده را بالغ بر ۷۶ میلیارد مترمکعب اعلام کرده است در حالی‌که بیش از ۴۶ میلیارد مترمکعب آب برای تنظیم در کشور وجود ندارد.

 
پرفسور رئیسی نیز معتقد است سدهای طراحی شده براساس دبی ۵۰ سال پیش طراحی شده، زمانی که حجم آب رودخانه‌ها زیاد بوده اما در حال حاضر به دلیل کاهش بارندگی و کاهش آب رودخانه‌ها ورودی به سدها نیز کاهش یافته است. 
 

وی می‌گوید همزمانی چاه زدن و سد زدن بحران آب را دوچندان می‌کند چراکه الان هم چاه زده شده و آب رودخانه به دلیل چاه‌های عمیقی که زده شده به سدها نمی‌رسد.

سد سلمان فارسی

دفتر مطالعات منابع آب براساس شاخص پایش منابع آب در مهرماه تا فروردین سال آبی ۹۳-۹۴ به طبقه‌بندی استان‌های ایران پرداخته و استان‌ها را به ۴ گروه کمبود آبی، تنش آبی شدید، تنش آبی و قابل تحمل تقسیم کرده است و استان فارس جزء استان‌هایی کمبود آبی است.

 
به نظر می‌رسد ادامه روند سدسازی در استان فارس زمانی مفید خواهد بود که ابتدا اجازه حفر چاه‌ داده نشود و علاوه بر آن چاه‌های غیرمجاز نیز پلمپ شده و با متخلفان برخورد شود. علاوه بر آن برخی از سدها نظیر سد تنگ سرخ مشکلات زیست محیطی دارد و مسئولان محیط زیست بارها این موضوع را بیان کرده‌اند.

 
مورد دیگری که در سدسازی باید به آن توجه شود این است که غالب این سدها و از جمله سد درودزن برای آبرسانی به شهرهای شیراز و سد سلمان فارسی برای آبرسانی به شهرستان‌های جهرم، لارستان و مناطق جنوبی استان فارس ساخته‌ شده‌اند اما این آبرسانی هنوز انجام نشده است.

 در نتیجه این امر مسئولان برای آبرسانی مجبور به چاه زدن یا کف‌شکنی چاه‌های موجود می‌شوند که این امر هم سبب تشدید بحران آب و هم تحمیل هزینه اضافی به مردم می‌شود. به نظر می‌رسد بهره‌برداری زودتر از سدهای موجود،  برخورد و پلمپ با حفر چاه و تغییر الگوی آب در کشاورزی در کنار مدیریت مصرف راهکار برون رفت از بحران آب باشد.